Sürü Psikolojisi

Sürü davranışı, hayvan popülasyonu için kullanılan bir içgüdüsel bir harekettir. Bu durum finans literatürüne sosyal etkileşimde bulunan bireylerin sosyal etkilerden dolayı oluşan yakınsak davranışını (convergent behaviour) irdelemek için adapte edilmiştir. Finansal piyasalarda sürü davranışı piyasa momentumu ile ifade edilebilir. Bir hisse senedine haberden dolayı belirgin bir ilgi varsa bu hisse senedinin fiyatına yansır, yatırımcı momentumu kaçırmamak için sürü davranışı içinde alım veya satım yapmaktadır.

Yatırımcılar, piyasalarda yaşanan irrasyonel hareketlerin nedenlerini rasyonel bir nedenle açıklamaya çalışmakta ve tanımsızlığı tanımlamayı amaçlamaktadır. Fiyat anomalilerinde temel kaynaklı bir açıklama yapamadığı zaman bu durumu irrasyonel sürü davranışı olarak yorumlanmıştır. Yakınsak davranış bireylerin etkileşim bağlamında aynı hareketi yapmasıdır.

Yakınsak davranış, sürü davranışı olarak ifade edilebilir fakat her yakınsak hareket sürü davranışı değildir. Literatürde yakınsak davranış ile sürü davranışı arasında net bir ayrım bulunmamaktadır. Finansal anomalilerin sürü davranışı olarak tanımlanması için sosyal etkiler ve bireyler arası etkileşim’in bulunması zorunludur.

Hirsleifer ve Teoh, çalışmalarında yakınsak davranışın farklı derecelendirmesini hiyerarşik yapıda tanımlamıştır. Dereceler harf ile ifade edilerek, A harfinden D harfine doğru derecenin şiddeti artmaktadır. D Harfi en şiddetli durumu ifade eder. (Sürü davranışı, yakınsama hareketi olarak A Harfi ile ifade edilen sınıflamaya dahildir.


A.      Yakınsama/Yayılma (Convergence/Dispersing); diğer kişilerin davranışlarının gözlemlenmesi yakınsama/yayılma etkisine neden olmaktadır.

B.      Gözlemsel Etki (Observational Influence); gözlemlenen davranışlar bireyin davranışının kusurlu rasyonel şekilde olmasına neden olmaktadır.

C.      Rasyonel Gözlemsel Öğrenme (Rational Observational Learning); gözlemler rasyonel bayesçi sonuçlara neden olmaktadır.

D.      Bilgi Sağanağı (Information Cascades); gözlemler bilgilendirici olurlar, özel bilgi veya sinyal ihmal edilirken diğer bireylerin davranışı referans almaktadır.

Nofsinger’a göre, yatırımcının yanlış alım – satım kararının başka yatırımcılar tarafından da alındığının bilinmesinin yatırımcıda pişmanlık duygusunun azalmasına neden olacağını belirtmektedir.

Bu durum Scharfstein ve Stein tarafından suçu paylaşmak (sharing-the-blame) olarak tanımlanır.

Bilgi Sağanağı (Information Cascades), sürü davranışı içinde bulunan yatırımcının piyasa momentumdan geri kalmamak ve yatırım kararını bir temele dayandırmak maksatıyla dış çevre faktörlerinden duyduğu artarak devam bilgilerin doğruluğunu dikkate almadan referans bilgi olarak kullanması ve buna göre alım veya satım kararını gerçekleştirmesidir. Bu şekilde gerçekleştirilen yatırım kararı açık bir şekilde rasyonelite kavramına aykırı olmaktadır.

Banerjee’ye göre bilgi sağanağı bir sürü davranışı örneğidir. Sözer Oran’a göre, bulaşma, taklit ve sürü davranışı birbirine çok yakın tutumlardır ve bazen aradaki çizgileri ayırdetmek güç olmaktadır.